Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Collegium Maius jest najstarszym budynkiem uniwersyteckim w Polsce. Jego historia sięga roku 1400, kiedy Władysław Jagiełło, realizując testament królowej Jadwigi przekazał Akademii Krakowskiej narożną kamienicę. Jej mury zachowały się do dzisiaj w fundamentach i narożniku Collegium Maius od ul. Jagiellońskiej.
W ciągu całego XV wieku Collegium rozrasta się poprzez nabywanie sąsiednich domów, dobudowę kilku dalszych, które w latach 1466-1492 połączono w harmonijną całość, tworząc równocześnie arkadowy dziedziniec otoczony krużgankami. Na parterze znajdowały się lektoria, czyli sale wykładowe, a na I piętrze Biblioteka (dobudowana w latach 1515-1519), Izba Wspólna profesorów, Skarbiec oraz Aula. Mieszkania profesorskie znajdowały się na I i II piętrze. Aż do mniej więcej połowy XIX wieku wygląd i układ Collegium nie uległ większym zmianom. Przeprowadzona w latach 1840-1870 przebudowa Collegium Maius w stylu neogotyckim wraz z przeznaczeniem budynku na siedzibę Biblioteki Jagiellońskiej całkowicie zmieniły jego wygląd i charakter. W latach 1949-1964, z inicjatywy prof. Karola Estreichera jun., przeprowadzono kompleksowe odnowienie. Collegium Maius odzyskało swój oryginalny wygląd sprzed 1840 roku i przeznaczone na zostało na siedzibę Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Do najcenniejszych obiektów należy kolekcja historycznych instrumentów naukowych. Jest to jedyny w Polsce tak liczny zbiór eksponatów z zakresu astronomii, meteorologii, kartografii, chemii i fizyki. W tej kolekcji znajduje się najstarszy przyrząd naukowy – arabskie astrolabium mosiężne, datowane na 1054 rok. Obiekty o muzealnej randze światowej to zespół trzech przyrządów astronomicznych z lat 80. XV w.: astrolabium, globus nieba i torquetum wykonane przez Hansa Dorna w Budzie, dar profesora Akademii Krakowskiej Marcina Bylicy z Olkusza, oraz mechaniczna sfera armilarna z globusem w środku, tzw. Globus Jagielloński o niezwykle rzadkiej formie z XVI wieku, z mapą przypisywaną Francesco Rosellemu. Po raz pierwszy w historii kartografii globusowej pokazano nowoodkryty kontynent z inskrypcją America noviter reperta. Zbiory kartograficzne reprezentowane są przez kolekcję globusów z pracowni takich mistrzów jak: Gerard Mercator, Willem Janszoon Bleau, J. Gabriel Doppelmeier. Unikatowy jest także zespół przyrządów kriogenicznych, stanowiących wyposażenie pracowni profesora chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego Karola Olszewskiego, w części według jego projektów z lat 1883-1915. Przyrządy te posłużyły do pionierskich na świecie badań nad skraplaniem gazów prowadzonych przez Karola Olszewskiego i Zygmunta Wróblewskiego na przełomie XIX/XX wieku. Ekspozycję instrumentów naukowych uzupełniają przyrządy miernicze (XVII-XX w.), demonstracyjne instrumenty fizyczne, optyczne oraz kolekcja naczyń chemicznych i farmaceutycznych. Wśród eksponatów z zakresu rzemiosła artystycznego do najcenniejszych należą m.in. berła uniwersyteckie. Trzy z nich pochodzą z XV wieku. Pierwsze według tradycji, z zapisu królowej Jadwigi, w rzeczywistości z ok. 1406 roku, drugie z 1454 r. stanowi dar kardynała Zbigniewa Oleśnickiego. Trzecie berło rektorskie, prawdopodobnie wykonane przez krakowskiego złotnika Marcina Marcińca, ok. 1495 r., ofiarowane zostało przez kardynała Fryderyka Jagiellończyka. Ponadto: złoty łańcuch rektorski z daru Aleksandry Mazowieckiej, wykonany po 500 r., oraz unikatowe kobierce, tzw. "polskie”, pochodzące z Persji, I poł. XVII wieku. Na osobna uwagę zasługują trzy figurki anatomiczne, tzw. ecorchè, wykonane z brązu przez Pietra Francavillę, ok. 1580 r. oraz rysunek Wita Stwosza – projekt ołtarza bamberskiego, z ok. 1520 r.
W Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego znajdują się bogate zbiory malarstwa polskiego i obcego m.in. portret królów polskich, profesorów UJ (J. Dietla, J. Szujskiego, S. Tarnowskiego) oraz M. Pudłowskiej, (malowany przez J. Matejkę w XIX w.), jak również obrazy A. Grottgera, J. Malczewskiego, O. Poznańskiej, J. Mehoffera oraz S. I. Witkiewicza. Malarstwo obce reprezentują między innymi tacy artyści jak: Jan Massys „Wenus z Amorem”, Philips Koninck „Uczony w pracowni”, Jan Kupecky „Portret szlachcica w stroju wschodnim” z XVIII wieku, Eugéne Delacroix „Duch ojca Hamleta”. W Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego znajdują się także bogate zbiory rzeźby średniowiecznej oraz portretowej z XIX wieku.
